W poszukiwaniu istoty człowieczeństwa — „Vade-mecum” Cypriana Kamila Norwida

Przedział wiekowy pow. 16
Limit miejsc 20
Forma wykład

Wspólne bycie w drodze — jako najważniejszy czynnik jednoczący cykl poetycki „Vade-mecum” — bywa rozumiane w znaczeniu wezwania „do wyboru określonego horyzontu wartości”. Uznając figurę drogi za znak sygnalizujący jedność, przyjmuje się, że ukrytą strukturę cyklu Norwidowskiego stanowi wiążąca go w całość idea drogi życia, która okazuje się wielowymiarową konfrontacją człowieka z „pustynią” (marazmem duchowym, martwą przeszłością, zwietrzałymi wartościami) doświadczanego świata. Tytuł dzieła należy tłumaczyć „idź ze mną”, a nie „idź za mną”, bowiem nie chodzi tu o podporządkowanie się przewodnikowi czy jego naśladowanie, ale o własną drogę wzrostu i dojrzewania do człowieczeństwa, odpowiedzialność za siebie i świat. Przyjmując, że dominantą kompozycyjną „Vade-mecum” jest idea drogi życia, która łączy się z określonym kompleksem wartości, uznać można, iż zarówno w pojedynczych wierszach, jak i w całości cyklu ujawnia się „integrująca funkcja osoby ludzkiej”, a więc dzieło Norwida prezentuje zarys filozofii człowieka. Tytuł "Vade-mecum" można rozumieć jako wezwanie: a) do uczestniczenia w wędrówce (do bycia świadkiem); b) do przeobrażenia siebie i swojej świadomości; c) do nauki życiowej. Te trzy zadania — pokazać coś, nawiązać dialog w dochodzeniu do prawdy, nauczyć postępowania — mogą wynikać z wielorakiej aluzyjności tytułu. Wskazuje się aluzję do słów Wergiliusza z pierwszej pieśni Piekła Dantego (tłumaczonej zresztą przez Norwida); aluzję do głosu z nieba słyszanego przez św. Jana (Ap 10, 8); aluzję do słów Chrystusa (Mt 4, 18) skierowanych do rybaków — braci Szymona (zwanego Piotrem) i Andrzeja; aluzję do nazwy podręcznego kompendium wiedzy w wybranym zakresie (poradnika, przewodnika). Uwzględniając tę aluzyjną różnorodność, podkreślić trzeba dwa elementy: podróż i dialog. Przestrzenią poruszania się jest ziemia ujmowana w kategoriach „piekła współczesności”, a cel dialogu (z tradycją literacką, z krytyką, z czytelnikiem) to „poznawanie nowej poetyckiej prawdy”. Formuła zaproszenia do wspólnej wędrówki dotyczy zarówno metody dochodzenia do prawdy, jak i dialogowej organizacji samego tekstu. Wzorem pozostaje więc dla Norwida „dialogowe obcowanie”, na przykład przeszłości z teraźniejszością, ideału z brukiem, nieba z ziemią, człowieka z człowiekiem.

Lokalizacja Wydział Humanistyczny, Centrum Nauk Humanistycznych, ul. K. Obitza 1, sala 131b

Terminarz